Inowrocław

Inowrocław – miasto z 78 tys. mieszkańców. Ważny węzeł kolejowy w kraju. Około 1238 roku książę kujawski Kazimierz osadzie prawa miejskie. Rok później Inowrocław został zniszczony przez wojowniczego księcia pomorskiego Świętopełka. Od połowy XIII wieku Inowrocław był ośrodkiem władzy księstwa kujawskiego. Od 1343 roku do czasu rozbiorów miasto było siedzibą województwa inowrocławskiego, obejmującego centralne i zachodnie Kujawy. W 1431 roku ostatnia wyprawa krzyżacka doprowadziła do zdobycia miasta i zamku oraz ich zniszczenia. Po tym zdarzeniu król Kazimierz Jagiellończyk dokonał w 1450 roku odnowienia przywileju lokacyjnego. Podczas wojny szwedzkiej w latach 1655 – 1660 miasto bardzo mocno ucierpiało m.in. w wyniku przemarszów wojsk. W 1666 roku na przedpolach miasta w okolicy wsi Mątwy rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami króla Jana Kazimierza a wojskami rokoszan Lubomirskiego. W 1773 roku miasto  włączono do monarchii pruskiej. Na krótko w latach 1807 – 1815 znalazło się w Księstwie Warszawskim. Od 1882 roku zaczęła funkcjonować pierwsza na ziemiach polskich fabryka sody ( późniejsze Zakłady Chemiczne Soda Mątwy) a w 1884 roku wybudowano kopalnię szybową. Oba te fakty oraz uruchomienie połączenia kolejowego w 1872 roku pomiędzy Poznaniem a Bydgoszczą w znacznym stopniu wpłynęły na rozwój miasta. W 1875 roku z inicjatywy doktora  Zygmunta  Wilkońskiego została utworzona spółka pod nazwą „Solanki  Inowrocławskie”.
Nasz spacer rozpoczynamy przy dużym skrzyżowaniu ulic: Najświętszej Marii Panny, Biskupa A. Laubitza, Toruńskiej oraz Jacewskiej. Tu znajduje się najciekawszy zabytek Inowrocławia romański kościół Imienia Najświętszej Marii Panny wzniesiony w 2 połowie XII wieku. Kościół został wzniesiony z ciosanego granitu oraz cegły. W 1834 roku kościół spłonął, z tego okresu pochodzi potoczna nazwa kościoła „Ruina”. Świątynia jest orientowana, posiada trzy wejścia z portalami. Na jednym z nich znajdują się tzw. diabelskie maski, płasko rzeźbione w granicie. Wewnątrz świątyni gotycka rzeźba „Uśmiechniętej Madonny” z końca XIV wieku. Idziemy wzdłuż ul. Biskupa A. Laubitza do kolejnej widocznej świątyni Zwiastowania NMP. Jest to neoromański kościół o układzie bazylikowym z przełomu XIX i XX wieku. Monumentalny kościół posiada współczesne wyposażenie. Interesującą rzeźbę z marmuru i piaskowca wykonał na początku XIX wieku rzeźbiarz z Poznania Władysław Marcinkowski. Przechodzimy ul. Biskupa A. Laubitza na drugą stronę, kierując się w ul. Plebanka, a dalej w ul. Średnią. Potem idziemy ulicami: 1 Maja, Ducha Św., Wałową i dochodzimy do Kasztelańskiej. Na rogu ul. Kasztelańskiej i Hoyera znajduje się kościół farny św. Mikołaja. Jest to budowla późnogotycka, trzynawowa o układzie bazylikowym z 1 połowy XV wieku. Według tradycji spisanej przez kronikarza Jana Długosza w świątyni podczas swojego pobytu 10 czerwca 1397 roku królowa Jadwiga przepowiedziała wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Konradowi von Jungingen rychłą klęskę. W 1931 roku Stanisław Helsztyński napisał sonet zatytułowany „Królowa Jadwiga i Krzyżacy”. Niestety przekaz ten należy potraktować tylko jako legendę. Ołtarz główny świątyni rokokowy pochodzi z połowy XVIII wieku, w XIX wieku został przebudowany. W ołtarzu obraz z patronem św. Mikołajem, wokół którego znajdują się rzeźby świętych: Augustyna, Dominika, Jana Chrzciciela oraz Wojciecha. W filarze nawy północnej zostało umieszczone epitafium marmurowe braci Radojewskich  z 2 połowy XVIII wieku. Wystrój wnętrza świątyni jest barokowy i rokokowy. W dniu 13 grudnia 1860 roku został tu ochrzczony Jan Kasprowicz. Opuszczamy dziedziniec kościoła najpierw idąc ul. Świętego Mikołaja, następnie ul. Farną, która dochodzimy do rynku. W północnej pierzei rynku w miejscu spalonego przez Niemców w 1939 roku domu urodzin Hoyera pamiątkowa tablica. Henryk Fryderyk Hoyer (1834 – 1907) był wybitnym histologiem, embriologiem i lekarzem. Jego dziełem jest „Histologia ciała ludzkiego”. Z rynku wychodzimy ul. Królowej Jadwigi wzdłuż, której mijamy kilka kamienic z 2 połowy XVIII wieku. Skręcamy w prawo w ul. Łączną i wychodzimy na plac Klasztorny. W rogu placu po prawej stronie usytuowany jest poewangelicki kościół Św. Krzyża zbudowany w 1863 roku w duchu neoromańskim.  Po drugiej stronie znajduje się budynek Teatru Miejskiego zbudowany w 2 połowie XIX wieku na miejscu kościoła i klasztoru Franciszkanów. W budynku znajdują się zbiory Muzeum im. Jana Kasprowicza. Przy ul. Kilińskiego obok Szkoły Muzycznej jest zachowany fragment średniowiecznych gotyckich murów miejskich z połowy XV wieku, rozebranych w XIX wieku. Wracamy na ul. Królowej Jadwigi, która dochodzimy do ul. Solankowej. Przecinamy nią ul. S. Staszica, po prawej stronie na skwerze znajduje się pomnik Jana Kasprowicza odsłonięty  w 1966 roku. Poeta jest przedstawiony w pozycji siedzącej lekko zadumanej. Pomnik zaprojektował Edward Haupt, który był również autorem wcześniejszego pomnika z 1930 roku zniszczonego we wrześniu przez Niemców