Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika, oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu, zaprasza na wystawę fotografii przyrodniczej pt. „Opowieść o powrotach”, której autorami są: Adam Adamski, Michał Ludwiczak, Łukasz Łukasik, Michał Ogrodowczyk, Magdalena Sarat, Dariusz Sarnowski, Ryszard Sąsiadek, Marek Trzeciak, Radosław Trzciński i Wojciech Wójcik. Ekspozycja prezentowana była podczas tegorocznego XIX Międzynarodowego Festiwalu Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego w Łodzi, którego mottem było hasło „odbudowa ekosystemów”. Fotografowie przyrody, którzy przyjęli zaproszenie do współtworzenia wystawy głównej festiwalu, zostali poproszeni o autorski komentarz do owej odbudowy i tak powstała „Opowieść o powrotach”.

Na pierwszy rzut oka rzecz wydaje się prosta. Wszak odnotowano tu niewątpliwe sukcesy. Mamy łosie, żubry, bobry czy nasze „herbowe” bieliki, gatunki uratowane przed wyginięciem , które odzyskano z niemal ostatnich żyjących osobników. Miarą owych sukcesów są nie tylko powroty czy zwiększenie liczebności poszczególnych gatunków, ale również, a może nawet przede wszystkim, obecność cyklicznych spektakli natury. Wiosenne migracje ptaków, ich zlotowiska, toki czy wreszcie najmocniejszy aspekt puszczańskiej jesieni, jakim jest rykowisko jeleni to znaki, że się udało – dzikość wróciła. Jest pięknie, bo przecież z pozoru rzecz dzieje się niejako sama. Gdy człowiek zdewastuje jakiś obszar, a potem zostawi go samemu sobie, to przyroda i tak go odbierze. Zwie się to sukcesją ekologiczną. Ma ona swoje gatunki pionierskie, a gdy pojawią się drapieżniki, powstaje nawet swoista automatyczna regulacja. To wszystko nie jest jednak ani takie proste, ani łatwe, ani tanie, ani – niestety – nie dzieje się samo. Odbudowa ekosystemów ma bowiem swych potężnych wrogów. To zmiany klimatyczne, zwłaszcza doskwierający nam ostatnio brak wody, wszechobecne zanieczyszczenie środowiska, gatunki inwazyjne czy wreszcie czas z którym walka będzie zawsze w jakiś sposób naznaczona porażką, ale jednak zawsze „odbudowując” pragniemy powrócić do jakiegoś konkretnego stanu z przeszłości.

Autorzy wystawy zapraszają do refleksji nad sukcesami, porażkami, ale i pułapkami w które wpadamy chroniąc gatunki i odbudowując ekosystemy. Czasem wydaje się, że wszystko idzie dobrze – bobry wracają w miejsca w których ich wiele lat nie było. Idzie jeszcze lepiej, bo niejako za nas pracują nad małą retencją wody. Nagle jednak okazuje się, że ów powrót jest tak masowy, że pojawia się konflikt z rolnikami, a poczciwy roślinożerca zaczyna zyskiwać status szkodnika.

Kolejny ważny aspekt to współistnienie człowieka i przyrody. Renaturalizacja i ochrona różnorodności biologicznej nie są wrogami cywilizacji, a jej zdobyczami. Receptą na sukces jest współistnienie osiedli ludzkich z przyrodniczymi enklawami. Jak słusznie zauważają Autorzy wystawy – w przypadku najcenniejszych zasobów przyrody – ważna jest też pewna reglamentacja i nawet prawne uregulowanie obecności w niej człowieka.