Rzeka Gąsawka

Pałuki kojarzą się zwykle turyście z grodem w Biskupinie i Żninem - stolicą regionu. Sporo wrażeń zapewnia też przejażdżka turystyczną kolejką wąskotorową. Co roku z takich atrakcji korzysta około 300 tysięcy osób. Ale tylko garstka zapaleńców czerpie w pełni z uroku Pałuk - to kajakarze przedzierający się niewiele szerszą niż tory wąskotorowe Gąsawką. 

Pałuki to ziemia prastara, zasiedlana już 10 tysięcy lat p.n.e. Najbardziej namacalnym dowodem na jej wspaniałą przeszłość jest słynna osada Biskupin pochodząca z okresu kultury łużyckiej – sprzed 2700 lat. W średniowieczu przebiegał tędy Szlak Bursztynowy wiodący z imperium rzymskiego nad Bałtyk. Pałuczanie byli jednym z plemion tworzących pod przywództwem Polan przyszłe państwo polskie.
Kajakiem przez Pałuki najlepiej wybrać się wiosną, gdy świeże trzciny nie zarosły jeszcze przesmyków między jeziorami, a i poziom wody jest wyższy niż latem. Gąsawka wytycza sobie szlak pośród wysokich trzcin, pól i łąk, wypełnia niecki jezior. Niewielka rzeka od zarania dziejów towarzyszy wielkiej historii. Oto opływa Gąsawę, Biskupin, urokliwą Wenecję i dostojne miasto Żnin. 

Źródła Gąsawki wypływają na łąkach w pobliżu osady Głęboczek, by po przepłynięciu 58 km znaleźć ujście w Starej Noteci Rynarzewskiej. Pierwszy, 5-kilometrowy odcinek nie nadaje się do pływania kajakiem. Od Jeziora Oćwieckiego można spływać mniejszymi grupami. I tak – ze względu na niewielką szerokość i głębokość cieku - jest do końca. Rzeczka uchodzi do Starej Noteci Rynarzewskiej opodal Rynarzewa. 

Szlak jest łatwy i przyjemny. Utrudnienia stanowią przenoski na jazach utrzymujących odpowiedni poziom na jeziorach. 


Ciekawostki krajoznawcze: 

---

• Letniskowa osada Gąsawka nad Jeziorem Oćwieckim (53 km do ujścia) leży w zielonej strefie Szwajcarii Pałuckiej. Tu znajdują się ośrodki wypoczynkowe i plaża oraz ogród „Świat Bajek”. Ciekawostką jest zagroda Mirsza – autentyczna scenografia do filmu „Stara baśń”. Z Gąsawki można rozpocząć spływ. 

• Gąsawa (46,0 km) nad Jeziorem Gąsawskim jest pierwszym znaczącym przystankiem na kajakowym szlaku - z przystanią i polem biwakowym. Już w X w. była osadą targową, zaś prawa miejskie uzyskała w 1388 r. Po wiekach świetności - w 1934 r. - straciła je i odtąd egzystuje jako wieś. W roku 1227odbył się tu zjazd książąt piastowskich, który najechał książę pomorski Świętopełk. Leszek Biały zginął od strzału w plecy, zaś Henryk Brodaty został ranny. W miasteczku podziwiać można drewniany kościół z 1674 r., którego wnętrze zdobią wspaniałe barokowe malowidła ścienne. 

• Biskupin (43,0 km) nad Jeziorem Biskupińskim skrywa tajemnicę sprzed ponad 2700 lat, dziś już dość dobrze – dzięki nowoczesnym metodom badawczym - poznaną. Odkrywcą grodziska kultury łużyckiej na półwyspie jeziora był w 1933 r. Walenty Szwajcer - nauczyciel wiejskiej szkoły. Osada obronna została w dużej części zrekonstruowana i dziś cieszy się niezwykłą wprost popularnością. 

• Wenecja (42,0 km) rozbudowała się na pasie lądu pomiędzy jeziorami Biskupińskim i Weneckim, zatem miejscu strategicznym. Ten fakt sprawił, iż pod koniec XIV w. rycerz i sędzia Mikołaj Nałęcz wybudował tu zamek. Okrutne rządy Nałęcza sprawiły, że nadano mu przydomek Diabła Weneckiego. Z potężnej niegdyś twierdzy zostały dziś ruiny. Znacznie więcej czasu warto poświęcić na zwiedzanie Muzeum Kolei Wąskotorowej, które może pochwalić się wspaniałą kolekcją parowozów i wagonów o rozstawie kół 600 mm. Na przykościelnym cmentarzu znajduje się grób Walentego Szwajcera. 

• Żnin (33,5 km) jest stolicą Pałuk, miastem mogącym pochwalić się ponad 700-letnią historią. Świadkami najstarszej przeszłości są gotyckie budowle: kościół pw. św. Floriana i wieża ratuszowa. Miasto leży pomiędzy jeziorami Małym Żnińskim i Dużym Żnińskim. Na mniejszym akwenie odbywają się międzynarodowe zwody w sportach motorowodnych. 

• Sobiejuchy (26,0 km) nad Jeziorem Sobiejuskim czekają na swą szansę. Podczas badań archeologicznych odkryto tu osadę obronną trzykrotnie większą od Biskupina i starszą o jakieś 100 lat. Pozostały ślady wału obronnego, falochronu, okrężnej ulicy, a także urny, szkielety i sprzęty domowe. Z jeziora w okazałym parku widać odnowiony dwór Chłapowskich z 1912 r. 

• Szubin (12,0 km) uzyskał prawa miejskie w 1458 r. Zobaczyć tu można ruiny zamku z XIV w. i kościoły: św. Marcina (XV w.), drewniany św. Małgorzaty (1748 r.), św. Andrzeja Boboli (1904 r.). 



Kajaki można wypożyczyć w gospodarstwie agroturystycznym "Pod Żurawiem" w Skarbienicach.