Przewodnik Przyroda wojewodztwa kujawsko – pomorskiego

Najbardziej znane z nich to: rzeka Drwęca, Bachotek, Jezioro Mieliwo, Szumny Zdrój, Czarny Bryńsk, Jar Brynicy, Olszyny Rakutowskie, Jezioro Rakutowskie, Las Mariański, Zbocza Płutowskie, Ostrów Panieński, Góra św. Wawrzyńca, Kulin, Las Piwnicki, Jezioro Fletnowskie, Jezioro Zdręczno, Bagna nad Stążką, Dolina rzeki Brdy, Dolina rzeki Ryszki, Dury, Lutowo, Linie, Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego oraz Miedzno. 

Inne formy ochrony przyrody to pomniki przyrody żywej i nieożywionej, obejmujące m.in. pojedyncze drzewa, skupienia drzew, aleje i głazy narzutowe, nisze źródliskowe, formy polodowcowe np. kemy, formy morfologiczne, a także stanowiska roślin chronionych. Województwo kujawsko – pomorskie ma ich na terenie około 2000. Najbardziej znane to: Dąb Rzeczypospolitej koło Górzna o obwodzie ponad 660cm i wieku około 500 lat, dąb Chrobry w miejscowości Nogat o obwodzie 923 cm i wieku ponad 600 lat, „Diabelski Głaz” obecnie znany jako „Kamień św. Wojciecha” w Leosi o obwodzie 24,5 m i wysokości 3,5 m, aleje bukowe z Radomna do Bocheńca oraz do Piórkowa skupiające odpowiednio 350 i 209 drzew. Ciekawym pomnikiem przyrody jest jaskinia „Bajka” w miejscowości Gądecz oraz skupienie 8 modrzewi polskich tzw. „Góra Modrzewiowa” koło miejscowości Płonne. 

Prawie połowę drzew pomnikowych w regionie stanowią dęby i lipy, najwięcej pomników przyrody jest usytuowanych w Bydgoszczy, w tym cenne arboretum - dawny ogród botaniczny. Inne formy ochrony przyrody występujące w naszym województwie to obszary chronionego krajobrazu, których ponad 30 utworzono ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów, wśród nich, np.  Dolina Kamionki oraz Rynny Jezior Byszewskich i Jezior Żnińskich Strefy Krawędziowej Kotliny Toruńskiej, 2 części Wydm Kotliny Toruńsko – Bydgoskiej, Doliny Osy i Gardęgi, Łąki Nadnoteckie itp. Kolejną formą ochrony są zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, których w regionie jest 5, m.in. Dolina Rzeki Ryszki, Rzeka Prusina oraz Słupski Gródek nad Osą. 

Dla ochrony niektórych zwierząt ze względu na ich rzadkie występowanie wojewoda  kujawsko – pomorski ustalił tzw. strefy ochronne. Takich stref doczekały się gniazda bielika, puchacza, orlika krzykliwego, kani rudej oraz rybołowa. Strefy ochronne mogą obejmować od 200 do 500 metrów. Część województwa wchodzi do programu  -  Zielone Płuca Polski.

Świat zwierząt regionu jest bardzo interesujący i obejmuje bardzo szeroki zakres środowisk przyrodniczych: od bardzo żyznych lasów łęgowych do bardzo ubogich kserotermicznych wydm. W ujściu Drwęcy i Mieni do Wisły żyją kręgowce, znane jako minogi rzeczne, które wędrują raz w życiu z Bałtyku, aby odbyć tarło w rzekach. Rezerwat przyrody „Rzeka Drwęca”, utworzony w 1961 roku na całej długości rzeki, ma za cel ochronę gatunkową takich ryb jak: certa, łosoś, pstrąg oraz troć wędrowna. Tak w Wiśle jak i innych jej dopływach występują pospolite gatunki ryb, m.in. sandacz, szczupak, boleń, okoń, płoć, certa, ukleja, miętus, jaz, leszcz, karp, sum, jelec, kleń oraz rzadsze gatunki, tj.: brzana, kiełb białopłetwy, sumik karłowaty i głowacz białopłetwy. Jeziora regionu są zasiedlone pospolitymi gatunkami ryb, zróżnicowanymi wielkością zbiorników, ich głębokością oraz prowadzoną gospodarką rybacką. Są to pospolite gatunki: szczupak, leszcz, leń, węgorz, sandacz, karaś, krąp, karp, okoń, płoć, ukleja, wzdręga, sielawa oraz gatunki ryb introdukowanych (proces wprowadzania nierodzimych gatunków) w naszych wodach takie jak: amur biały, tołpyga biała i pstra oraz peluga. 

Imponująco przedstawia się awifauna regionu, na którą składa się ponad 160 gatunków ptaków odbywających lęgi oraz prawie 60 gatunków ptaków pojawiających się podczas wędrówek. Pięć obszarów w regionie: Bagienna Dolina Drwęcy, Błota Rakutowskie, Jezioro Gopło, Stawy Ślesin oraz Stawy Ostrówek i Smogulec są zarejestrowane jako „Ostoje ptaków” w Europie. Wokół jeziora Gopło stwierdzono przebywanie prawie 150 gatunków ptaków, a wśród nich występuje: gęś gęgawa, bąk błotniak, perkoz rdzawoszyjny, bączek, rycyk, krwawodziób, czajka, cyranka, żuraw, gęś białoczelna oraz głowienka. 

Nad innymi zbiornikami wodnymi możemy dostrzec gatunki ptaków drapieżnych, takich jak: kania czarna i ruda, jastrząb, orlik krzykliwy, sokół oraz tych bardzo rzadkich jak orzeł bielik. Wśród innych gatunków ptaków można usłyszeć buczenie bąka, klangor żurawia czy wzbijającego się bądź wodującego łabędzia białego. Na mokradłach, trzęsawiskach i bagnach regionu możemy podglądać hajstrę – bociana czarnego, bociana białego, krzyka, bekasa, błotniaka, różne gatunki kaczek, rybitwę białą i czarną. 

Przy brzegach Doliny Wisły gromadzą się licznie: perkozy dwuczube, łyski, krzyżówki i czernice, rzadziej czaple siwe. Na drzewach gniazdują kolonie kormoranów. Awifauna leśna zależy od typu lasu i jego wieku. W borach świeżych możemy spotkać często ziębę, trznadla, pierwiosnka, sójkę, rudzika, drozda oraz kilka gatunków dzięciołów i sikor, a w borach suchych - skowronka borowego i słonkę. Starsze drzewostany - zwłaszcza te przylegające do pól uprawnych i łąk - zasiedlone są przez myszołowa zwyczajnego, kruka, trzmielojada, jastrzębia, pustułkę i krogulca. Brzegi lasów stanowią schronienie dla sowy uszatej i puszczyka a także dla wrony siwej, grzywacza i turkawki, natomiast wilgotne łąki, pola uprawne i polany, zamieszkują czajki, pliszki żółte, kuropatwy, bażanty, pokląstwy oraz skowronki polne. Bocian biały, dymówki, jerzyki, wróble, szpaki, piegże, szczygły, kulczyki, mokolągwy, gatunki gołębi i mew, gawrony oraz kawki to gatunki ptaków związanych z siedliskami ludzkimi.

Na ponad 50 gatunków ssaków spotykanych w regionie kujawsko – pomorskim 5 z nich to gatunki owadożerne, m.in. jeż, ryjówka i kret. Duży udział wśród ssaków mają nietoperze, stwierdzono występowanie aż 16 gatunków (m.in. nocek duży, nocek Branolta, karlik).

Region kujawsko – pomorski jest zasiedlony przez charakterystyczne dla nizin Polski gatunki płazów, takich jak: traszka zwyczajna i grzebieniasta, ropuchy, żaby kumaki oraz gatunki gadów:  żółwia błotnego, jaszczurkę zwinkę i żyworodną oraz padalca. Przy śródleśnych zbiornikach wodnych występują zaskrońce, żmije zygzakowate i bardzo rzadki wąż – gniewosz plamisty.